Hoe ga je ermee om als activisten je branche liever vandaag dan morgen zien verdwijnen? Barnevelder Gert Kooij is voorzitter van de Nederlandse Haarden- en Kachelbranche (NHK) en lobbyt vol vuur voor het behoud van 5.000 banen én het plezier van 850.000 houtstokers in Nederland.

Er zijn van die onderwerpen die de tongen losmaken. Zwarte Piet, windmolens, Europa: je bent voor of tegen. Sinds een aantal jaar staat ook houtstook in dat rijtje. Met regelmaat van de klok gaan er in de media en politiek stemmen op om een stookverbod in te stellen. Aan Gert Kooij de schone taak om vanuit de branche het tegengeluid te laten horen.

Blik eens terug: hoe zijn we hier gekomen?
Houtstook is versneld in de hoek gezet als een vieze hobby van mensen die lak aan anderen hebben. Dat is natuurlijk een karikatuur, maar die wordt bewust gemaakt door sommige tegenstanders. Het is voor hen een vorm van profilering, marketing zou je het kunnen noemen.

Met een klimaatakkoord en een schone lucht-akkoord hebben ze wel de wind in de zeilen.
De komende jaren liggen er inderdaad grote vraagstukken op het gebied van warmteopwekking en luchtkwaliteit. Maar haarden en kachels worden daarin ten onrechte neergezet als het probleem, terwijl ze juist een deel van de oplossing kunnen zijn. Het is mogelijk om op een verantwoorde manier te genieten van een houtvuur. Moderne haarden en kachels hebben een rendement van zo'n 85 tot 90 procent en stoten nauwelijks fijnstof uit. Het probleem zit ‘m in de open haarden en die oude kacheltjes van oma die op Marktplaats verhandeld worden. Die stoten het tienvoudige uit van moderne toestellen, daar moeten we vanaf.

Pleit jij als branchevoorzitter voor regulering?
Ja, dat hoor je niet vaak vanuit het bedrijfsleven. Maar wij willen bijvoorbeeld graag beleid dat erop gericht is om oude open haarden en kachels te vervangen. Nu is daar geen enkele controle op. Een verplichte apk – net zoals bij auto's – zou een goed idee zijn. Ook vinden we dat de installatie altijd door een vakman zou moeten worden gedaan.

Wat doen jullie als branche zelf?
Alle NHK-leden hebben in 2018 al een convenant ondertekend om alleen nog maar haarden en kachels te verkopen met een Eco Design-label. Dat zijn toestellen die voldoen aan strenge Europese milieu-eisen. Ook installeren ze volgens de eisen van het bouwbesluit. Als branche zetten we dus zelf die stap al, alleen hebben we nu last van een ongelijk speelveld. Een consument kan gewoon nog een oude, vieze kachel kopen en die onveilig plaatsen. En ja, dat is vaak goedkoper. 

Gert Kooij volgde een commerciële opleiding en begon zijn loopbaan bij een bouwbedrijf, waar hij een nieuwe keukenafdeling mocht opzetten. Later maakte hij de overstap naar Van Manen in Barneveld. Daar werkte hij in eerste instantie bij het keukenbedrijf, later bij de haarden- en kachelzaak. Daar dacht hij al vroeg na over de transitie naar een concept waarin verantwoord verwarmen centraal staat. Sinds 2011 is Kooij voorzitter en directeur van de NHK.

Wat drijft jou om dit te doen?
En diepgeworteld rechtsgevoel. De discussie over houtstook wordt vaak met onrechtmatige argumenten gevoerd, meningen en emotie gaan vaak boven feiten. Het is mogelijk om op een verantwoorde manier te genieten van een houtvuur. Ik zou nooit iets proberen te verkopen dat daadwerkelijk slecht is, maar haarden én kachels zijn simpelweg niet de nieuwe sigaret, en een algemeen stookverbod geen oplossing.  Dat zou ook echt tekort doen aan de ruim 850.000 huishoudens die genieten van een houtkachel of houthaard. En laten we niet vergeten: in deze sector verdienen ook zo'n 5.000 mensen hun brood. De gezamenlijke jaarlijkse omzet bedraagt circa 300 miljoen euro. En dat willen sommige mensen dus met één pennenstreek schrappen.

Wat is typerend voor jouw manier van lobbyen?
Ik probeer altijd de emotie uit de discussie te halen en terug te gaan naar de feiten. Zoek in een gesprek altijd naar de verbinding. Lobbyen is common ground creëren en streven naar een win-winsituatie. Eigenlijk is het net ondernemen. Als ondernemer probeer je het belang van je klant maximaal in te vullen op een manier waarop je zelf ook een goede boterham kunt verdienen. Ik probeer nu te zoeken naar oplossingen waar tegenstanders van houtstook zich in kunnen vinden, zonder dat dat dus een algeheel verbod is.

Heb je niet af en toe ook de neiging om er hard in te gaan?
Nee, ik geloof dat het zinvoller is om je constructief op te stellen. De wereld verandert, de aandacht voor klimaat en luchtkwaliteit neemt terecht toe. Dat kan je niet negeren en dat wil ik ook niet. Tegelijkertijd is het soms inderdaad zo dat tegenstanders op geen enkele manier bereid zijn om concessies te doen. Ik probeer altijd in gesprek te blijven, maar ben geen Don Quichot. Je moet weten of het zin heeft om ergens voor te vechten. Als NHK zijn we bijvoorbeeld uit het platform Houtstook & Gezondheid gestapt. Daar was geen sprake meer van dialoog, alleen maar activisme. Dan houdt het voor mij op.

Past zo'n rol als gezicht van de branche bij je?
Nou, er zit wel een beetje een haantje in mij. Ik herinner me van vroeger dat ik een oom had die autoverkoper was. Dat vond ik mooi. Ik ben wel iemand die niet schroomt om voor de ploeg te staan en mijn mond opentrek als ik ergens iets van vind.

Zo'n zichtbare rol kan kwetsbaar zijn.
Inderdaad. Je krijgt af en toe wat naar je hoofd, de aanvallen zijn soms op de persoon. Dan is iemand bijvoorbeeld eigenlijk – en terecht – boos op de buurman die nat hout stookt, maar wordt dat op mij geprojecteerd. Dat is dan maar zo. Daar loop ik niet van weg. Ik probeer in de discussie altijd de persoon te scheiden van zijn of haar mening en emotie. Ik sta bijvoorbeeld inhoudelijk soms lijnrecht tegenover de vertegenwoordigers van het Longfonds, maar dat neemt niet weg dat we na een pittig gesprek prima samen een kop koffie kunnen drinken. Ik geloof ook dat dat belangrijk is. Met dialoog kom je verder.

Prikkelt die tegenstand je ook?
Als mensen met oneigenlijke argumenten houtstook weg zetten, maakt dat wel het vuur in mij los. Vuur is één van de vier elementen. Het heeft schoonheid, brengt warmte en verbindt al eeuwenlang. Dat moeten we niet verliezen.

Dat iets al lang bestaat betekent toch niet dat we het koste wat het kost moeten behouden?
Nee. Niets is voor eeuwig. Maar in dit geval zit daar misschien wel de crux. We zijn tegenwoordig zo gefixeerd op duurzaamheid en gezondheid en doen er alles aan om ons leven zo lang mogelijk te verlengen. In essentie komt het er volgens mij op neer dat we het liefst afscheid zouden willen nemen van de dood. Begrijp me niet verkeerd: gezondheid en duurzaamheid zijn belangrijk, maar laten we óók oog houden voor de kwaliteit van leven. Honderdduizenden Nederlanders genieten van houtvuur. Het helpt ze bijvoorbeeld om te ontstressen en onthaasten. En dat kan gewoon op een verantwoorde manier, door met het juiste hout op de goede manier te stoken. Ik vraag dus geen vrijbrief voor stokers, maar wel de ruimte om op een bewuste manier te blijven genieten van een houtgestookte haard of kachel.