Heb je net een gloednieuw bedrijfspand neergezet, een projectontwikkelaar toegevoegd aan het directieteam en een bedrijfsleider aangetrokken; gaat de bouwsector op slot. Henk van de Kolk van Van de Kolk Bouw B.V. uit Garderen over de impact van de stikstof- en PFAS-besluiten.

Vanuit zijn kantoor kijkt hij uit over de weilanden rond Garderen. Er grazen twee zwarte paarden, niet ver daarachter begint het bos. Als je ernaartoe zou lopen, steek je een belangrijke grens over. Want vlakbij het bedrijfspand van Van de Kolk Bouw begint een Natura 2000-gebied. Het zijn deze natuurgebieden waar zoveel om te doen is. In mei besloot de Raad van State dat Nederland meer moet doen om de natuur in deze gebieden te beschermen tegen neerslag van stikstof. Als gevolg daarvan kwam de bouw piepend en krakend tot stilstand.

Wanneer dacht jij: dit zou wel eens een probleem kunnen worden?
Dat was in de zomervakantie. Ik was in Italië en hoorde dat door de uitspraak van de Raad van State de bouw op slot zou gaan. Dat zag ik niet aankomen. Natuurlijk wist ik dat er stikstof vrijkomt bij de bouw, maar dat is maar heel beperkt. We bleven altijd netjes onder de drempelwaarde, dus er was nooit een probleem.

Maakte je je direct zorgen?
Ik heb daar zeker de eerste weken wel wakker van gelegen ja. Je bouwt jarenlang aan een mooi familiebedrijf. Dan heb je eerst een crisis, vervolgens een tekort aan vakmensen, daarna stijgende bouwkosten en dan nu dit weer. En dan denk je: we hebben hier wel 90 man personeel op de loonlijst, waar 90 gezinnen achter staan. Daar voel je je verantwoordelijk voor. Het lastige is dat je nul invloed hebt als zoiets gebeurt. Je kunt een mooie strategie uitzetten, maar bent compleet afhankelijk van het beleid en de keuzes uit Den Haag

Wat hebben jullie gedaan om te anticiperen?
We hebben meteen alle projecten die in voorbereiding zijn gescreend en laten doorrekenen. Waar staat het sein op rood, waar op oranje en waar op groen? Dat gaf wel voldoende rust.

Want hoe raakt deze crisis jullie?
Wij dachten in 2020 te gaan bouwen aan de wijk Bloemendal in Barneveld. Dat hebben we maar een jaartje doorgeschoven in de planning. Gelukkig is dat een uitzondering. Het  grootste deel van onze projecten kan doorgaan. Dat komt omdat wij niet alleen grootschalig in weilanden bouwen, maar ook bijvoorbeeld actief zijn in utiliteitsbouw, villabouw, verbouw en onderhoud en op inbreidingslocaties. Daar heb je minder last van het stikstofprobleem. Onze omzet zal misschien iets dalen, maar er is geen reden tot paniek. Voor ons is het vooral puzzelen om de juiste aansluiting in de projecten te houden.

Voelen jullie medewerkers dat ook zo?
Die maken zich natuurlijk wel zorgen door alles wat ze horen in de media. Dat is de reden dat we onlangs een personeelsvergadering hebben besteed aan stikstof en PFAS. Als je duidelijk uitlegt wat er aan de hand is, welke projecten we nog in het vooruitzicht hebben en dat er geen reden is voor paniek, merk je dat er rust ontstaat.

Wat daarbij natuurlijk helpt: Van de Kolk Bouw kan tegen een stootje. Het bedrijf behoort al jaren tot de best presterende bouwers van de regio en is financieel solide. In Garderen weten ze wat sparen is en geven ze pas geld uit als ze dat zelf verdiend hebben. Van die Veluwse mentaliteit heb je profijt als de wind even vol in je gezicht blaast.

Op andere plekken staat bouwers het water al tot aan de lippen, hoe kan dat dan?
Dat vind ik lastig om te zeggen, maar ik denk dat meespeelt dat wij niet in de infrabouw zitten. Daar heb je nog veel meer last van PFAS dan in de woning- en utiliteitsbouw. Verder helpt het dat we een behoorlijke omvang hebben. Als je maar twee of drie projecten tegelijkertijd uitvoert en er valt er eentje weg, dan heb je ineens een fors gat. Wij kunnen dat iets makkelijker opvangen.

En de echte problemen moeten nog komen...
Dat klopt. Wij hebben door spreiding van activiteiten nog een prima werkvoorraad, maar dat geldt niet voor alle bouwbedrijven. Zij zien de werkvoorraad opdrogen doordat er nu minder vergunningen worden afgegeven. Vooral de grote bouw- en infrawerken zullen de grootste vertraging oplopen. Vroeg of laat gaat dat voor problemen zorgen, omdat de vijver waarin we samen vissen gewoon kleiner is. Waar ik vooral bang voor ben, is dat dit weer tot ongezonde prijsdruk gaat leiden. We zaten na de crisis net weer een beetje op niveau, de kans bestaat nu dat bedrijven straks weer onder de kostprijs gaan werken om hun personeel maar aan de slag te houden.

Snap je eigenlijk dat de bouw stilligt?
Nou, soms denk ik wel eens: waar stopt dit? Elke minuut stijgt er een Boeing op om de oceaan over te vliegen. In Duitsland rijden ze gewoon 180 kilometer per uur over de Autobahn. En wij leggen hier even de hele bouwsector stil. Terwijl de bouw maar verantwoordelijk is voor 0,6 procent van de stikstofuitstoot, de woningnood gigantisch is en de overheid tegelijkertijd de ambitie heeft om de woningvoorraad te verduurzamen. 

Wat zou jij aan die 0,6 procent kunnen doen?
De grootste milieu-impact op de bouwplaats komt van de bouwkranen die op diesel draaien. Wij gebruiken voor het kleine werk al elektrische kranen. Door ook de grote kranen op elektriciteit te laten draaien kan je de stikstof bijna naar nul terugbrengen. Dat betekent wel dat je al vroeg in het bouwtraject moet anticiperen door bijvoorbeeld een zware bouwaansluiting te realiseren. Ik verwacht dat de bouw steeds meer op elektrisch overgaat. Veel van onze bedrijfsauto's rijden al op benzine in plaats van diesel. De volgende stap zal naar elektrisch of misschien direct naar waterstof zijn. Die kant zie ik het wel op gaan.

En hoe anticipeer je op PFAS?
We starten als we een locatie aankopen nu direct een PFAS-onderzoek. Als er teveel PFAS in de grond zit, kan je bijvoorbeeld de peilhoogtes aanpassen zodat de grond in het werk kan blijven. Overigens heeft de gemeente Barneveld onlangs vooruitlopend op de landelijke wetgeving de norm voor PFAS al naar boven bijgesteld, waardoor er in ieder geval lokaal meer mogelijkheden ontstaan om grond te vervoeren.

Wat verwacht jij als ondernemer en werkgever van de overheid?
Waar we vooral behoefte aan hebben is een betrouwbare overheid met een langetermijnvisie. Schets waar je over tien jaar wilt staan en geef het bedrijfsleven de tijd om daarop te anticiperen. Nu is er steeds sprake van paniekvoetbal. Niet alleen met dit stikstofdossier, maar eerder ook met het besluit om van het gas af te gaan. Dat is ook halsoverkop doorgedrukt, terwijl er eigenlijk nog geen goed alternatief is. De techniek wordt steeds beter, maar geef de bouw- en installatiesector wel voldoende tijd om oplossingen te ontwikkelen. Ik vind dat je van de overheid mag verwachten dat ze vooraf nadenkt over de impact en haalbaarheid van besluiten. Hoe raakt dit onze economie en welke maatregelen kunnen we nemen om te voorkomen dat een sector als de bouw stil komt te liggen? En toon lef: ik heb het gevoel dat veel bestuurders en ambtenaren in de parkeerstand zitten. Ze nemen even geen risico, terwijl we nu juist daadkracht nodig hebben."